diff options
Diffstat (limited to 'tde-i18n-pl/docs/tdeedu/kstars/skycoords.docbook')
| -rw-r--r-- | tde-i18n-pl/docs/tdeedu/kstars/skycoords.docbook | 200 |
1 files changed, 30 insertions, 170 deletions
diff --git a/tde-i18n-pl/docs/tdeedu/kstars/skycoords.docbook b/tde-i18n-pl/docs/tdeedu/kstars/skycoords.docbook index a172a1b7a8b..5779437f28d 100644 --- a/tde-i18n-pl/docs/tdeedu/kstars/skycoords.docbook +++ b/tde-i18n-pl/docs/tdeedu/kstars/skycoords.docbook @@ -1,192 +1,52 @@ <sect1 id="ai-skycoords"> <sect1info> -<author -><firstname ->Jason</firstname -> <surname ->Harris</surname -> </author> +<author><firstname>Jason</firstname> <surname>Harris</surname> </author> </sect1info> -<title ->Układy współrzędnych niebieskich</title> +<title>Układy współrzędnych niebieskich</title> <para> -<indexterm -><primary ->Układy współrzędnych niebieskich</primary> -<secondary ->Wprowadzenie</secondary -></indexterm> -Podstawowym wymogiem studiowania nieba jest umiejętność określania co gdzie się na nim znajduje. Aby określić pozycje na niebie, astronomowie stworzyli kilka <firstterm ->układów współrzędnych</firstterm ->. Każdy korzysta z siatki współrzędnych rzutowanej na <link linkend="ai-csphere" ->sferę niebieskią</link ->, podobnie do <link linkend="ai-geocoords" ->geograficznego układu współrzędnych</link -> wykorzystywanego na powierzchni Ziemi. Układy współrzędnych różnią się tylko wyborem <firstterm ->płaszczyzny podziału</firstterm ->, która dzieli niebo na dwie równe półkule wzdłuż <link linkend="ai-greatcircle" ->wielkiego koła</link ->. (płaszczyzną podziału geograficznego układu współrzędnych jest równik na Ziemi). Każdy układ współrzędnych nosi swoją nazwę od płaszczyzny podziału. </para> +<indexterm><primary>Układy współrzędnych niebieskich</primary> +<secondary>Wprowadzenie</secondary></indexterm> +Podstawowym wymogiem studiowania nieba jest umiejętność określania co gdzie się na nim znajduje. Aby określić pozycje na niebie, astronomowie stworzyli kilka <firstterm>układów współrzędnych</firstterm>. Każdy korzysta z siatki współrzędnych rzutowanej na <link linkend="ai-csphere">sferę niebieskią</link>, podobnie do <link linkend="ai-geocoords">geograficznego układu współrzędnych</link> wykorzystywanego na powierzchni Ziemi. Układy współrzędnych różnią się tylko wyborem <firstterm>płaszczyzny podziału</firstterm>, która dzieli niebo na dwie równe półkule wzdłuż <link linkend="ai-greatcircle">wielkiego koła</link>. (płaszczyzną podziału geograficznego układu współrzędnych jest równik na Ziemi). Każdy układ współrzędnych nosi swoją nazwę od płaszczyzny podziału. </para> <sect2 id="equatorial"> -<title ->Układ współrzędnych równikowych</title> -<indexterm -><primary ->Układy współrzędnych niebieskich</primary> -<secondary ->Współrzędne równikowe</secondary> -<seealso ->Równik niebieski</seealso -> <seealso ->Bieguny niebieskie</seealso -> <seealso ->Układ współrzędnych geograficznych</seealso -> </indexterm> -<indexterm -><primary ->Rektascensja</primary -><see ->Współrzędne równikowe</see -></indexterm> -<indexterm -><primary ->Deklinacja</primary -><see ->Współrzędne równikowe</see -></indexterm> - -<para -><firstterm ->Układ współrzędnych równikowych</firstterm -> jest prawdopodobniej najbardziej popularnym układem współrzędnych niebieskich. Jest także najbardziej związany z <link linkend="ai-geocoords" ->układem współrzędnych geograficznych</link ->, ponieważ korzystają one z tej samej płaszczyzny podziału. Projekcja ziemskiego równika na sferze niebieskiej nosi nazwę <link linkend="ai-cequator" ->równika niebieskiego</link ->. Podobnie jest w przypadku <link linkend="ai-cpoles" ->biegunów niebieskich</link ->, które są wyznaczane przez rzutowanie ziemskiego bieguna północnego i południowego. </para -><para ->Istnieje jednak znacząca różnica pomiędzy równikowym a geograficznym układem współrzędnych: ten drugi jest dostosowany do Ziemi; obraca się wraz z nią. Układ równikowy dopasowany jest do gwiazd <footnote id="fn-precess" -><para ->właściwie, współrzędne równikowe nie są do końca do nich dopasowane. Zobacz: <link linkend="ai-precession" ->precesja</link ->. Ponadto, jeżeli zamiast rektascensji wykorzystywany jest <link linkend="ai-hourangle" ->kąt godzinny</link ->, to układ równikowy dopasowany jest do Ziemi, a nie do gwiazd.</para -></footnote ->, więc wydaje się obracać z nimi po niebie. Oczywiście to Ziemia obraca się, podczas gdy niebo pozostaje nieruchome. </para -><para ->Kąt odpowiadający <firstterm ->szerokości geograficznej</firstterm -> w układzie równikowym zwany jest <firstterm ->deklinacją</firstterm -> (w skrócie Dec). Mierzy on kąt obiektu poniżej lub powyżej równika niebieskiego. Współrzędna odpowiadająca <firstterm ->długości geograficznej</firstterm -> nosi nazwę <firstterm ->rektascensji</firstterm -> (w skrócie <acronym ->RA</acronym ->). Mierzy ona kąt obiektu na wschód od <link linkend="ai-equinox" ->punktu równonocy wiosennej</link ->. W przeciwieństwie do szerokości geograficznej, rektascensja jest zazwyczaj mierzona w godzinach, a nie w stopniach, ponieważ widoczny obrót systemu współrzędnych równikowych jest blisko związany z <link linkend="ai-sidereal" ->czasem gwiezdnym</link -> oraz <link linkend="ai-hourangle" ->kątem godzinnym</link ->. Ponieważ pełna rotacja nieba zajmuje 24 godziny, jedna godzina rektascensji odpowiada 15 stopniom (360 stopni/24 godziny). </para> +<title>Układ współrzędnych równikowych</title> +<indexterm><primary>Układy współrzędnych niebieskich</primary> +<secondary>Współrzędne równikowe</secondary> +<seealso>Równik niebieski</seealso> <seealso>Bieguny niebieskie</seealso> <seealso>Układ współrzędnych geograficznych</seealso> </indexterm> +<indexterm><primary>Rektascensja</primary><see>Współrzędne równikowe</see></indexterm> +<indexterm><primary>Deklinacja</primary><see>Współrzędne równikowe</see></indexterm> + +<para><firstterm>Układ współrzędnych równikowych</firstterm> jest prawdopodobniej najbardziej popularnym układem współrzędnych niebieskich. Jest także najbardziej związany z <link linkend="ai-geocoords">układem współrzędnych geograficznych</link>, ponieważ korzystają one z tej samej płaszczyzny podziału. Projekcja ziemskiego równika na sferze niebieskiej nosi nazwę <link linkend="ai-cequator">równika niebieskiego</link>. Podobnie jest w przypadku <link linkend="ai-cpoles">biegunów niebieskich</link>, które są wyznaczane przez rzutowanie ziemskiego bieguna północnego i południowego. </para><para>Istnieje jednak znacząca różnica pomiędzy równikowym a geograficznym układem współrzędnych: ten drugi jest dostosowany do Ziemi; obraca się wraz z nią. Układ równikowy dopasowany jest do gwiazd <footnote id="fn-precess"><para>właściwie, współrzędne równikowe nie są do końca do nich dopasowane. Zobacz: <link linkend="ai-precession">precesja</link>. Ponadto, jeżeli zamiast rektascensji wykorzystywany jest <link linkend="ai-hourangle">kąt godzinny</link>, to układ równikowy dopasowany jest do Ziemi, a nie do gwiazd.</para></footnote>, więc wydaje się obracać z nimi po niebie. Oczywiście to Ziemia obraca się, podczas gdy niebo pozostaje nieruchome. </para><para>Kąt odpowiadający <firstterm>szerokości geograficznej</firstterm> w układzie równikowym zwany jest <firstterm>deklinacją</firstterm> (w skrócie Dec). Mierzy on kąt obiektu poniżej lub powyżej równika niebieskiego. Współrzędna odpowiadająca <firstterm>długości geograficznej</firstterm> nosi nazwę <firstterm>rektascensji</firstterm> (w skrócie <acronym>RA</acronym>). Mierzy ona kąt obiektu na wschód od <link linkend="ai-equinox">punktu równonocy wiosennej</link>. W przeciwieństwie do szerokości geograficznej, rektascensja jest zazwyczaj mierzona w godzinach, a nie w stopniach, ponieważ widoczny obrót systemu współrzędnych równikowych jest blisko związany z <link linkend="ai-sidereal">czasem gwiezdnym</link> oraz <link linkend="ai-hourangle">kątem godzinnym</link>. Ponieważ pełna rotacja nieba zajmuje 24 godziny, jedna godzina rektascensji odpowiada 15 stopniom (360 stopni/24 godziny). </para> </sect2> <sect2 id="horizontal"> -<title ->Układ współrzędnych horyzontalnych</title> - -<indexterm -><primary ->Układy współrzędnych niebieskich</primary> -<secondary ->Współrzędne horyzontalne</secondary> -<seealso ->Horyzont</seealso -> <seealso ->Zenit</seealso -> </indexterm> -<indexterm -><primary ->Azymut</primary -><see ->Współrzędne horyzontalne</see -></indexterm> -<indexterm -><primary ->Wysokość</primary -><see ->Współrzędne horyzontalne</see -></indexterm> -<para ->Układ współrzędnych horyzontalnych jako płaszczyznę podziału wykorzystuje <link linkend="ai-horizon" ->horyzont</link -> obserwatora lokalnego. To rozwiązanie dzieli niebo na górną półkulę, którą możesz zobaczyć oraz na półkulę dolną, której nie widać (bo zasłania ją ziemia). Biegunem górnej pólkuli jest <link linkend="ai-zenith" ->zenit</link ->. Biegunem półkuli dolnej jest <firstterm ->nadir</firstterm ->. Kąt obiektu poza lub poniżej horyzontu zwany jest <firstterm ->wysokością</firstterm -> (w skrócie wys). Kąt obiektu wokoło horyzontu (licząc z punktu północnego na wschód) jest zwany <firstterm ->azymutem</firstterm ->. System współrzędnych horyzontalnych czasami zwany jest także systemem współrzędnych Wys/az (ang. Alt/Az). </para -><para ->Układ współrzędnych horyzontalnych jest związany z Ziemią, nie z gwiazdami. Dlatego wysokość i azymut obiektu zmienia się wraz z czasem kiedy obiekt przesuwa się po niebie. Dodatkowo, ponieważ układ horyzontalny jest definiowany przez horyzont lokalny, to ten sam obiekt widoczny z różnych lokalizacji będzie posiadał różne wartości wysokości i azymutu. </para -><para ->Współrzędne horyzontalne są bardzo przydatne przy określaniu wschodu i zachodu obiektów znajdujących się na niebie. Gdy obiekt ma wysokość równą 0 stopni, jest to albo wschód (jeżeli azymut wynosi < 180 stopni) albo zachód (jeśli azymut wynosi > 180 stopni). </para> +<title>Układ współrzędnych horyzontalnych</title> + +<indexterm><primary>Układy współrzędnych niebieskich</primary> +<secondary>Współrzędne horyzontalne</secondary> +<seealso>Horyzont</seealso> <seealso>Zenit</seealso> </indexterm> +<indexterm><primary>Azymut</primary><see>Współrzędne horyzontalne</see></indexterm> +<indexterm><primary>Wysokość</primary><see>Współrzędne horyzontalne</see></indexterm> +<para>Układ współrzędnych horyzontalnych jako płaszczyznę podziału wykorzystuje <link linkend="ai-horizon">horyzont</link> obserwatora lokalnego. To rozwiązanie dzieli niebo na górną półkulę, którą możesz zobaczyć oraz na półkulę dolną, której nie widać (bo zasłania ją ziemia). Biegunem górnej pólkuli jest <link linkend="ai-zenith">zenit</link>. Biegunem półkuli dolnej jest <firstterm>nadir</firstterm>. Kąt obiektu poza lub poniżej horyzontu zwany jest <firstterm>wysokością</firstterm> (w skrócie wys). Kąt obiektu wokoło horyzontu (licząc z punktu północnego na wschód) jest zwany <firstterm>azymutem</firstterm>. System współrzędnych horyzontalnych czasami zwany jest także systemem współrzędnych Wys/az (ang. Alt/Az). </para><para>Układ współrzędnych horyzontalnych jest związany z Ziemią, nie z gwiazdami. Dlatego wysokość i azymut obiektu zmienia się wraz z czasem kiedy obiekt przesuwa się po niebie. Dodatkowo, ponieważ układ horyzontalny jest definiowany przez horyzont lokalny, to ten sam obiekt widoczny z różnych lokalizacji będzie posiadał różne wartości wysokości i azymutu. </para><para>Współrzędne horyzontalne są bardzo przydatne przy określaniu wschodu i zachodu obiektów znajdujących się na niebie. Gdy obiekt ma wysokość równą 0 stopni, jest to albo wschód (jeżeli azymut wynosi < 180 stopni) albo zachód (jeśli azymut wynosi > 180 stopni). </para> </sect2> <sect2 id="ecliptic"> -<title ->Układ współrzędnych ekliptycznych</title> +<title>Układ współrzędnych ekliptycznych</title> -<indexterm -><primary ->Układy współrzędnych niebieskich</primary> -<secondary ->Współrzędne ekliptyczne</secondary> -<seealso ->Ekliptyka</seealso> +<indexterm><primary>Układy współrzędnych niebieskich</primary> +<secondary>Współrzędne ekliptyczne</secondary> +<seealso>Ekliptyka</seealso> </indexterm> -<para ->Układ współrzędnych ekliptycznych wykorzystuje jako płaszczyznę podziału <link linkend="ai-ecliptic" ->ekliptykę</link ->. Ekliptyka to ścieżka jaką podąża Słońce po niebie w trakcie trwania roku. Jest to także rzut płaszczyzny orbity ziemskiej na sferę niebieską. Kąt odpowiadający szerokości geograficznej nosi nazwę <firstterm ->szerokości ekliptycznej</firstterm ->, natomiast drugi kąt to, odpowiadnio,<firstterm ->długość ekliptyczna</firstterm ->. Podobnie jak rektascensja w równikowym systemie współrzędnych, punktem zerowym dla długości ekliptycznej jest <link linkend="ai-equinox" ->punkt równonocy wiosennej</link ->. </para -><para ->Do czego taki układ może być przydatny? Jeżeli zgadujesz, że do tworzenia mapy Układu Słonecznego, to masz rację. Każda z planet (poza Plutonem) okrąża Słońce praktycznie na tej samej płaszczyźnie, więc zawsze znajduje się gdzieś niedaleko ekliptyki. </para> +<para>Układ współrzędnych ekliptycznych wykorzystuje jako płaszczyznę podziału <link linkend="ai-ecliptic">ekliptykę</link>. Ekliptyka to ścieżka jaką podąża Słońce po niebie w trakcie trwania roku. Jest to także rzut płaszczyzny orbity ziemskiej na sferę niebieską. Kąt odpowiadający szerokości geograficznej nosi nazwę <firstterm>szerokości ekliptycznej</firstterm>, natomiast drugi kąt to, odpowiadnio,<firstterm>długość ekliptyczna</firstterm>. Podobnie jak rektascensja w równikowym systemie współrzędnych, punktem zerowym dla długości ekliptycznej jest <link linkend="ai-equinox">punkt równonocy wiosennej</link>. </para><para>Do czego taki układ może być przydatny? Jeżeli zgadujesz, że do tworzenia mapy Układu Słonecznego, to masz rację. Każda z planet (poza Plutonem) okrąża Słońce praktycznie na tej samej płaszczyźnie, więc zawsze znajduje się gdzieś niedaleko ekliptyki. </para> </sect2> <sect2 id="galactic"> -<title ->Układ współrzędnych galaktycznych</title> +<title>Układ współrzędnych galaktycznych</title> -<indexterm -><primary ->Układy współrzędnych niebieskich</primary> -<secondary ->Współrzędne galaktyczne</secondary> +<indexterm><primary>Układy współrzędnych niebieskich</primary> +<secondary>Współrzędne galaktyczne</secondary> </indexterm> <para> -<indexterm -><primary ->Droga Mleczna</primary -></indexterm -> Układ współrzędnych galaktycznych jako płaszczyznę podziału wykorzystuje <firstterm ->Drogę Mleczną</firstterm ->. Stąd szerokość nosi nazwę <firstterm ->szerokości galaktycznej</firstterm ->, natomiast kąt długości nazywamy <firstterm ->długością galaktyczną</firstterm ->. Ten układ współrzędnych jest wykorzystywany do studiowania samej galaktyki. Na przykład, możesz chcieć wiedzieć jak zmienia się gęstość gwiazd w funkcji długości galaktycznej, czyli jak bardzo spłaszczona jest Droga Mleczna. </para> +<indexterm><primary>Droga Mleczna</primary></indexterm> Układ współrzędnych galaktycznych jako płaszczyznę podziału wykorzystuje <firstterm>Drogę Mleczną</firstterm>. Stąd szerokość nosi nazwę <firstterm>szerokości galaktycznej</firstterm>, natomiast kąt długości nazywamy <firstterm>długością galaktyczną</firstterm>. Ten układ współrzędnych jest wykorzystywany do studiowania samej galaktyki. Na przykład, możesz chcieć wiedzieć jak zmienia się gęstość gwiazd w funkcji długości galaktycznej, czyli jak bardzo spłaszczona jest Droga Mleczna. </para> </sect2> </sect1> |