path: root/tde-i18n-pl/docs/tdeedu/kturtle/programming-reference.docbook

<!--Dear translator: please NEVER translate the id or anything inside the tags as they are needed in english by the application
     Thanks a lot in advance.-->
<chapter id="reference">
<title>Dokumentacja programistyczna języka &logo; &kturtle;</title>
<para>Poniżej znajduje się dokumentacja języka &logo; używanego przez &kturtle;. W tym rozdziale najpierw zostaną krótko wymienione <link linkend="different-instructions">różne typy instrukcji</link>. Następnie zostaną objaśnione <link linkend="commands">komendy</link>. Po nich <link linkend="containers">kontenery</link>, <link linkend="math">terminy matematyczne</link>, <link linkend="questions">zapytania</link> oraz <link linkend="controlling-execution">kontrolery wykonawcze</link>. Na końcu pokazane zostanie jak za pomocą <link linkend="learn">nauczyciela</link> tworzyć własne komendy.</para>

<sect1 id="different-instructions">
<title>Różne typy instrukcji</title>
<para>Jak każdy inny język programowania ,LOGO posiada różne typy wyrazów i symboli. Oto różnice pomiędzy typami i krótkie wyjaśnienia.</para>

<sect2 id="command">
<title>Komendy</title>
<para>Przy użyciu komend wskazujemy &kturtle; czynności do wykonania. Niektóre z komend potrzebują argumentów wejściowych a inne wyjściowych. <screen># naprzód to komenda z argumentem wejściowym, tutaj jest to liczba 100:
naprzód 100
</screen>
</para>
<para>Szczegółowy opis wszystkich komend &kturtle; znajduje się <link linkend="commands">tutaj</link>.</para>
</sect2>

<sect2 id="number">
<title>Liczby</title>
<para>Każdy użytkownik z pewnością wie trochę o liczbach. Sposób w jaki liczby używane są przez &kturtle; niezbyt różni się od języka mówionego czy matematyki. </para>
<para>Mamy liczby naturalne: <userinput>0</userinput>, <userinput>1</userinput>, <userinput>2</userinput>, <userinput>3</userinput>, <userinput>4</userinput>, <userinput>5</userinput>, itd. Liczby ujemne: <userinput>-1</userinput>, <userinput>-2</userinput>, <userinput>-3</userinput>, itd. Oraz liczby dziesiętne np: <userinput>0.1</userinput>, <userinput>3.14</userinput>, <userinput>33.3333</userinput>, <userinput>-5.05</userinput>, <userinput>-1.0</userinput>. </para>
<para>Liczby mogą być używane w <link linkend="math">obliczeniach matematycznych</link> oraz <link linkend="questions">zapytaniach</link>. Mogą być również wkładane do <link linkend="containers">kontenerów</link>.</para>
<para>W <link linkend="the-code-editor">edytorze kodów</link> liczby są <glossterm>podświetlone</glossterm> na niebiesko.</para>
</sect2>

<sect2 id="string">
<title>Łańcuchy znaków</title>
<para>Najpierw przykład: <screen>
pisz "Cześć, Jestem łańcuchem znaków."
</screen> W tym przykładzie <userinput>pisz</userinput> jest komendą a <userinput>"Cześć, Jestem łańcuchem znaków."</userinput> łańcuchem znaków. Łańcuch zaczyna i kończy się znakiem <userinput>"</userinput>, dzięki niemu &kturtle; rozpoznaje łańcuch znakowy.</para>
<para>Łańcuchy mogą być wkładane do <link linkend="containers">kontenerów</link>. ale nie mogą być używane w <link linkend="math">obliczeniach matematycznych</link> i <link linkend="questions">zapytaniach</link>.</para>
<para>W <link linkend="the-code-editor">edytorze kodów</link> liczby są <glossterm>podświetlone</glossterm> na kolor ciemnoczerwony.</para>
</sect2>


<sect2 id="name">
<title>Nazwy</title>
<para>Przy użyciu języka programowania &logo; tworzy się nowe obiekty. Pisząc programy często potrzebować będziemy <link linkend="containers">kontenerów</link> a w  niektórych przypadkach <link linkend="learn">nauczyciela</link> do tworzenia nowych komend. Tworząc <link linkend="containers">kontener</link> lub nową komendę za pomocą <link linkend="learn">nauczyciela</link> należy określić ich nazwę.</para>
<para>Można wybrać dowolną nazwę, pod warunkiem, iż nie odnosi się ona już do niczego. Np. nie można nazwać kontenera <link linkend="forward">naprzód</link>, jako, że jest to nazwa komendy. <screen>
# tutaj naprzód jest używane jako kontener, ale ta nazwa jest już używana jako komenda
# zatem pokaże się komunikat błędu:
naprzód = 20

# natomiast działać będzie:
naprzód 20
</screen> Nazwy mogą zawierać tylko litery, cyfry oraz linie poziome (_). ale muszą zaczynać się od litery. </para>
<para>Więcej przykładów oraz dokładniejsze wyjaśnienie znajduje się w dokumentacji <link linkend="containers">kontenerów</link> oraz <link linkend="learn">nauczyciela</link>. </para>
</sect2>

<sect2 id="assignment">
<title>Przypisania</title>
<para>Przypisań dokonuje się za pomocą symbolu <userinput>=</userinput>. W językach programowania zaleca się czytanie symbolu <userinput>=</userinput> nie jako równa się ale jako oznacza. Zwrot równa się bardziej  odpowiada symbolowi <userinput>==</userinput> będącemu <link linkend="questions">zapytaniem</link>.</para>
<para>Przypisań dokonuje się z dwóch powodów, (1) by dodać zawartość do <link linkend="containers">kontenerów</link>, oraz (2) by zmodyfikować zawartość kontenerów. Na przykład: <screen>x = 10
# kontener x zawiera teraz liczbę 10
W = "Mój wiek to: "
# kontener W zawiera teraz łańcuch"Mój wiek to: "
# poniższa instrukcja drukuje na płótnie zawartość kontenerów 'W' i 'x'
pisz W + x
</screen>
</para>
<para>Więcej przykładów znajduje się z sekcji wyjaśniającej <link linkend="containers">kontenery</link>.</para>
</sect2>

<sect2 id="math-symbols">
<title>Symbole matematyczne</title>
<para>&kturtle; rozpoznaje wszystkie podstawowe symbole matematyczne: plus (<userinput>+</userinput>), minus (<userinput>-</userinput>), mnożenie (<userinput>*</userinput>), dzielenie (<userinput>/</userinput>) oraz nawiasy <userinput>(</userinput> i <userinput>)</userinput>.</para>
<para>Dokładniejsze wyjaśnienie i więcej przykładów znajduje się w sekcji <link linkend="math">matematyka</link>.</para>
</sect2>

<sect2 id="question">
<title>Zapytania</title>
<para>Możemy zadać proste pytania, na które możliwe są jedynie odpowiedzi 'prawda' lub 'fałsz'.</para>
<para>Użycie pytań jest dokładniej wyjaśnione w sekcji <link linkend="questions">zapytania</link>.</para>
</sect2>

<sect2 id="questions-glue">
<title>Wyrazy łączące pytania</title>
<para>Zapytania mogą być składane razem dzięki tak zwanym wyrazom łączącym. Takimi wyrazami są <userinput>i</userinput>, <userinput>lub</userinput>, oraz: <userinput>nie</userinput>.</para>
<para>Użycie wyrazów łączących pytania wyjaśnione jest w sekcji <link linkend="question-glue">Łączenie pytań</link>.</para>
</sect2>


<sect2 id="comment">
<title>Komentarze</title>
<para>Komentarzami są linie zaczynające się od <userinput>#</userinput>. Na przykład: <screen>
# to jest komentarz!
pisz "to nie jest komentarz"
# poprzednia linia nie jest komentarzem natomiast wcześniejsza jest:
# pisz "to nie jest komentarz"
</screen> Do kodu możemy dodawać komentarze dla nas bądź dla innych czytających. Komentarzy używa się do: (1) dodawania krótkich opisów programu, (2) wyjaśniania jak działa dany fragment kodu, oraz (3) wykomentowania linii kodu, które powinny być ignorowane (chwilowo) (patrz ostatnia linia przykładu).</para>
<para>W <link linkend="the-code-editor">edytorze kodów</link> komentarze są <glossterm>podświetlone</glossterm> na kolor ciemnożółty.</para>
</sect2>

</sect1>


<sect1 id="commands">
<title>Komendy</title>
<para>Używając komend mówimy żółwiowi lub &kturtle; by wykonywał konkretne polecenia. Niektóre komendy wymagają argumentów wyjściowych a niektóre dają coś na wyjściu. W tej sekcji wyjaśniamy działanie wszystkich komend używanych przez &kturtle;. Należy zauważyć, że wszystkie omawiane tutaj wbudowane komendy są w <link linkend="the-code-editor">edytorze kodu</link> <glossterm>podświetlone</glossterm> na kolor ciemnozielony, co pomaga je rozróżnić.</para>

<sect2 id="moving-the-turtle">
<title>Poruszanie żółwia</title>
<para>Do poruszania żółwia po ekranie służy kilka komend</para>
  
<sect3 id="forward">
  <title>naprzód (np)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>naprzód</term>
      <listitem><para><screen>naprzód X</screen>
<userinput>naprzód</userinput> przesuwa żółwia do przodu o X pikseli. Gdy ołówek jest skierowany w dół żółw zostawia ślad. <userinput>naprzód</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>np</userinput></para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="backward">
  <title>wstecz (ws)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry>  
      <term>w tył</term>
      <listitem><para><screen>wstecz X</screen>
<userinput>wstecz</userinput> przesuwa żółwia do tyłu o X pikseli. Gdy ołówek jest skierowany w dół żółw zostawia ślad. <userinput>wstecz</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>ws</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="turnleft">
  <title>obróć_w_lewo (lw)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>skręć w lewo</term>
      <listitem><para><screen>obróć_w_lewo X</screen>
<userinput>obróć_w_lewo</userinput> powoduje, że żółw skręca w lewo o X stopni. <userinput>obróć_w_lewo</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>lw</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="turnright">
  <title>obróć_w_prawo (pw)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>skręć w prawo</term>
      <listitem><para><screen>obróć_w_prawo X</screen>
<userinput>obróć_w_prawo</userinput> powoduje, że żółw skręca w prawo o X stopni. <userinput>obróć_w_prawo</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>pw</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="direction">
  <title>kierunek (kie)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>kierunek</term>
      <listitem><para><screen>kierunek X</screen>
<userinput>kierunek</userinput> ustawia kierunek ruchu żółwia na X stopni licząc od zera, nie wiąże się to z poprzednim kierunkiem ruchu żółwia. <userinput>kierunek</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>kie</userinput></para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="center">
  <title>środek</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>środek</term>
      <listitem><para><screen>środek</screen>
<userinput>środek</userinput> przesuwa żółwia na środek płótna.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="go">
  <title>idź</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>idź</term>
      <listitem><para><screen>idź X,Y</screen>
Komenda <userinput>idź</userinput> przesuwa żółwia na wskazaną lokalizację na płótnie. Ta lokalizacja to X <glossterm linkend="pixels">pikseli</glossterm> od lewej strony płótna oraz Y <glossterm linkend="pixels">pikseli</glossterm> od góry płótna. Użycie komendy <userinput>idź</userinput> nie powoduje, że żółw rysuje linie.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="gox">
  <title>idźx</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>idźx</term>
      <listitem><para><screen>idźx X</screen>
<userinput>idźx</userinput> powoduje przesunięcie żółwia do pozycji X <glossterm linkend="pixels">pikseli</glossterm> od lewej strony płótna, podczas gdy wysokość pozostaje bez zmiany.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="goy">
  <title>idźy</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>idźy</term>
      <listitem><para><screen>idźy Y</screen>
<userinput>idźy</userinput> powoduje przesunięcie żółwia do pozycji Y <glossterm linkend="pixels">pikseli</glossterm> od góry płótna, podczas gdy odległość od lewego brzegu pozostaje bez zmian.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
</sect2>

<sect2 id="pen">
<title>Żółw posiada ołówek</title>
<para>Żółw posiada ołówek, który rysuje linię gdy żółw się przesuwa. Istnieje kilka komend zarządzających ołówkiem. W tej sekcji wyjaśniamy te komendy.</para>
<sect3 id="penup">
  <title>podnieś (pod)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>podnieś</term>
      <listitem><para><screen>podnieś</screen>
<userinput>podnieś</userinput> podnosi ołówek z płótna. Gdy ołówek jest <quote>podniesiony</quote> nie będzie rysowana linia gdy porusza się żółw. Zobacz także <userinput>opuść</userinput>. <userinput>podnieś</userinput> może być użyte za pomocą skrótu <userinput>pod</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="pendown">
  <title>opuść (opu)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>opuść</term>
      <listitem><para><screen>opuść</screen>
<userinput>opuść</userinput> kładzie ołówek na płótnie. Gdy ołówek jest <quote>położony</quote> będzie rysowana linia gdy porusza się żółw. Zobacz także <userinput>podnieś</userinput>. <userinput>opuść</userinput> może być użyte za pomocą skrótu <userinput>opu</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="setpenwidth">
  <title>ustaw_grubość_pisaka (ugp)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>ustaw_grubość_pisaka</term>
      <listitem><para><screen>ustaw_grubość_pisaka X</screen>
<userinput>ustaw_grubość_pisaka</userinput> ustawia grubość ołówka (grubość rysowanej linii) na X <glossterm linkend="pixels">pikseli</glossterm>. <userinput>ustaw_grubość_pisaka</userinput> może być użyte za pomocą skrótu<userinput>ugp</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="setfgcolor">
  <title>kolor_pisaka (kp)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>kolor ołówka</term>
      <listitem><para><screen>kolor_pisaka R,G,B</screen>
<userinput>kolor_pisaka</userinput> ustawia kolor ołówka. <userinput>kolor_pisaka</userinput> przyjmuje <glossterm linkend="rgb">kombinację RGB</glossterm> jako argument wejściowy. <userinput>kolor_pisaka</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>kp</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
</sect2>

<sect2 id="canvas">
<title>Komendy do zarządzania płótnem</title>
<para>Istnieje kilka komend sterujących płótnem.</para>
<sect3 id="resizecanvas">
  <title>przeskaluj_tło (pt)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry>
      <term>przeskaluj_tło</term>
      <listitem><para><screen>przeskaluj_tło X,Y</screen>
Za pomocą komendy <userinput>przeskaluj_tło</userinput> można ustawić rozmiar płótna. Komenda przyjmuje jako argumenty wejściowe liczby X i Y, gdzie X jest nową szerokością płótna w <glossterm linkend="pixels">pikselach</glossterm>, a Y jest nową wysokością płótna w <glossterm linkend="pixels">pikselach</glossterm>. <userinput>przeskaluj_tło</userinput> może być użyte za pomocą skrótu <userinput>pt</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="setbgcolor">
  <title>kolor_tła (kt)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>kolor_tła</term>
      <listitem><para><screen>kolor_tła R,G,B</screen>
Komenda <userinput>kolor_tła</userinput> ustawia kolor płótna. <userinput>kolor_tła</userinput> przyjmuje <glossterm linkend="rgb">kombinację RGB</glossterm> jako argument wejściowy. <userinput>kolor_tła</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>kt</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="wrapon">
  <title>zawijaj</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>zawijaj</term>
      <listitem><para><screen>zawijaj</screen>
Przy pomocy komendy <userinput>zawijaj</userinput> można <quote>włączyć</quote> <glossterm linkend="wrapping">zawijanie</glossterm> płótna. Znaczenie terminu <glossterm linkend="wrapping">zawijania</glossterm> znajduje się w słowniku.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="wrapoff">
  <title>nie_zawijaj</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>nie_zawijaj</term>
      <listitem><para><screen>nie_zawijaj</screen>
Przy pomocy komendy <userinput>zawijaj</userinput> można <quote>wyłączyć</quote> <glossterm linkend="wrapping">zawijanie</glossterm> płótna. Oznacza to, że żółw może wyjść poza płótno i <quote>zgubić się</quote>. Znaczenie terminu <glossterm linkend="wrapping">zawijania</glossterm> znajduje się w słowniku.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
</sect2>

<sect2 id="clean">
<title>Komendy czyszczenia</title>
<para>Istnieją dwie komendy czyszczące płótno.</para>
<sect3 id="clear">
  <title>czyść (cs)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>czyść</term>
      <listitem><para><screen>czyść</screen>
Komenda <userinput>czyść</userinput> usuwa wszystkie rysunki z płótna. Pozostałe rzeczy zostają: pozycja i kąt ruchu żółwia, kolor płótna, widoczność żółwia, i rozmiar płótna. <userinput>czyść</userinput> może być użyta za pomocą skrótu <userinput>cs</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="reset">
  <title>zeruj</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>zeruj</term>
      <listitem><para><screen>zeruj</screen>
Komenda<userinput>zeruj</userinput> czyści bardziej dokładnie niż komenda <userinput>czyść</userinput>. Po wykonaniu komendy <userinput>zeruj</userinput> płótno wygląda jak po rozpoczęciu pracy &kturtle;. Żółw umieszczony jest na środku ekranu, kolor płótna jest biały, żółw rysuje czarną linię.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
</sect2>

<sect2 id="sprites">
<title>Żółw jest sprajtem</title>
<para>Najpierw krótkie wytłumaczenia czym jest sprajt: sprajty to małe obrazki, które mogą być przesuwane po ekranie, jak często to widzimy w grach komputerowych. Nasz żółwik jest także sprajtem. Dokładniejsze wyjaśnienie znajduje się w słowniku pod hasłem <glossterm linkend="sprites">sprajty</glossterm>. </para>
<para>Poniżej znajduje się pełen przegląd komend do pracy ze sprajtami.</para>
<para>[Obecna wersja &kturtle; nie obsługuje jeszcze użycia sprajtów innych niż żółw. Kolejne wersje będą umożliwiać zmianę żółwia na coś zaprojektowanego przez siebie]</para>
<sect3 id="spriteshow">
  <title>pokaż</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>pokaż (pk)</term>
      <listitem><para><screen>pokaż</screen>
Komenda <userinput>pokaż</userinput> sprawia, że żółw staje się widoczny (gdy był ukryty). <userinput>pokaż</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>pk</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="spritehide">
  <title>ukryj (uk)</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>ukryj</term>
      <listitem><para><screen>ukryj</screen>
Komenda <userinput>ukryj</userinput> sprawia, że żółw jest ukrywany. Opcja używana gdy żółw nie pasuje do rysunku. <userinput>pokaż</userinput> może być użyty za pomocą skrótu <userinput>uk</userinput>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
</sect2>

<sect2 id="writing">
<title>Czy żółw może pisać?</title>
<para>Odpowiedź brzmi: <quote>tak</quote>. Żółw potrafi pisać: wszystko co każe mu się pisać.</para>
<sect3 id="print">
  <title>pisz</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>pisz</term>
      <listitem><para><screen>pisz X</screen>
<userinput>pisz</userinput> każe żółwiowi pisać podany tekst na płótnie. <userinput>pisz</userinput> przyjmuje jako argumenty wejściowe liczy i łańcuchy znaków. Używając symbolu <quote>+</quote> można <userinput>napisać</userinput> kilka liczb i łańcuchów znaków. Oto mały przykład: <screen>rok = 2003
autor = "Cies"
wypisuje autor + " rozpoczął projekt KTurtle w roku " + rok + " i dalej z radością nad nim pracuje!"
</screen>
      </para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="fontsize">
  <title>wielkość_czcionki</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>wielkość_czcionki</term>
      <listitem><para><screen>wielkość_czcionki X</screen>
<userinput>wielkość_czcionki</userinput> ustawia rozmiar czcionki używany przy<userinput>wypisywaniu</userinput>. <userinput>wielkość_czcionki</userinput> przyjmuje liczbę jako argument wejściowy. Rozmiar czcionki podawany jest w <glossterm linkend="pixels">pikselach</glossterm>.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
</sect2>

<sect2 id="random">
<title>Komenda rzucająca kości za użytkownika</title>
<para>Komenda rzucająca kości za użytkownika, nazywa się <userinput>losowo</userinput>, i jest bardzo użyteczna różnych przypadkach.</para>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>losowo</term>
      <listitem><para><screen>losowo X,Y</screen>
<userinput>losowo</userinput> przyjmuje argumenty wejściowe i daje argumenty wyjściowe. Jako argumenty wejściowe wymagane są dwie liczby, pierwsza (X) określa minimum argumentu wyjściowego, natomiast druga (Y) określa maksimum. Argument wyjściowy jest losowo wybraną liczbą z przedziału ograniczonego przez podane minimum i maksimum. Oto przykład: <screen>
powtórz 500 [
  x = losowo 1,20
  naprzód x
  obróć_w_lewo 10 - x
]
</screen> Używając komendy <userinput>losowo</userinput> można dodać odrobiny chaosu do programu.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect2>

<sect2 id="dialogs">
<title>Argumenty wejściowe i pomoc przez okna dialogowe</title>
<para>Okno dialogowe jest małym wyskakującym okienkiem, które zawiera pomoc dotyczącą argumentów wejściowych. &kturtle; posiada dwie komendy do okien dialogowych, mianowicie: <userinput>wiadomość</userinput> i <userinput>okno_wejścia</userinput></para>
<sect3 id="message">
  <title>wiadomość</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>wiadomość</term>
      <listitem><para><screen>wiadomość X</screen>
Komenda <userinput>wiadomość</userinput> przyjmuje jako argument wejściowy <link linkend="string">łańcuch znaków</link>. Pokazuje się okno dialogowe zawierające tekst z <link linkend="string">łańcucha</link>. <screen>rok = 2003
autor = "Cies"
wypisuje autor + " rozpoczął projekt KTurtle w roku " + rok + " i dalej z radością nad nim pracuje!"
</screen>
      </para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
<sect3 id="inputwindow">
  <title>okno_wejścia</title>
  <variablelist>
    <varlistentry> 
      <term>okno_wejścia</term>
      <listitem><para><screen>okno_wejścia X</screen>
<userinput>okno_wejścia</userinput> jako argument wejściowy przyjmuje <link linkend="string">łańcuch znaków</link>. Pokazuje się wyskakujące okno dialogowe zawierające tekst z łańcucha, tak jak <link linkend="message">wiadomość</link>. Dodatkowo dodaje to pole wejściowe do okna. Przez to pole użytkownik może wprowadzić <link linkend="number">liczbę</link> lub <link linkend="string">łańcuch</link> który może być przechowywany w <link linkend="containers">kontenerze</link>. Na przykład <screen>
wejście = okno_wejścia "Jaki jest Twój wiek?"
wyjście = 2003 - wejście
pisz "W 2003 będziesz mieć " + wyjście + " lat."
</screen> Gdy użytkownik kasuje okno dialogowe, lub nie wprowadza niczego <link linkend="containers">kontener</link> jest opróżniany.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect3>
</sect2>

</sect1>



<sect1 id="containers">
<title>Kontenery</title>
<para>Kontenery są znakami bądź wyrazami używanymi przez programistów do przechowywania liczb lub tekstu. Kontenery zawierające liczby nazywane są <link linkend="variables">zmiennymi</link>, kontenery zawierające tekst nazywane są <link linkend="string">łańcuchami</link>.</para>

<para>Kontenery nie używane nie zawierają niczego. Przykład: <screen>
pisz N
</screen> Nie zostanie wyświetlone nic. Jeżeli spróbujemy wykonać jakieś <link linkend="math">działanie matematyczne</link> z pustym kontenerem pojawi się komunikat błędu. </para>

<sect2 id="variables">
<title>Zmienne: kontenery liczbowe</title>
<para>Rozpoczniemy od przykładu: <screen>
x = 3
pisz x
</screen> W pierwszej linii litera <userinput>x</userinput> staje się zmienną (kontenerem liczbowym). Jak widać wartość zmiennej <userinput>x</userinput> ustawiona jest na 3. W drugiej linii wartość jest wypisywana.</para>
<para>Jeżeli chcielibyśmy wypisać znak <quote>x</quote> powinniśmy napisać <screen>pisz "x"
</screen>
</para>
<para>To było łatwe, teraz trudniejszy przykład: <screen>
A = 2004
B = 25
C = A + B

# kolejna komenda wyświetli "2029"
pisz C
wstecz 30
# kolejna komenda wyświetli "2004 plus 25"
pisz A + " plus " + B
wstecz 30
# kolejna komenda wyświetli "1979"
pisz A - B
</screen> W dwóch pierwszych linijkach zmienne <userinput>A</userinput> i <userinput>B</userinput> zostają ustawione na 2004 i 25. W trzeciej linii <userinput>C</userinput> zostaje ustawiona jako <userinput>A + B</userinput>, co wynosi 2029. Reszta przykładu składa się z 3 komend <userinput>pisz</userinput> z <userinput>wstecz 30</userinput> pomiędzy. <userinput>wstecz 30</userinput> zapewnia, że każde wyjście drukowane jest w nowej linii. W przykładzie można zaobserwować użycie zmiennych w <link linkend="math">obliczeniach matematycznych</link>.</para>
</sect2>

<sect2 id="strings">
<title>Kontenery zawierające tekst (łańcuchy)</title>
<para>W kodzie programistycznym zwykły tekst rozpoczyna się i kończy zazwyczaj cudzysłowami. Do tej pory widzieliśmy: <screen>
pisz "Cześć programisto!"
</screen> Tekst jest ograniczony cudzysłowami. Kawałki tego tekstu nazywamy <link linkend="strings">łańcuchami</link>.</para>
<para>Łańcuchy mogą być przechowywane w <link linkend="containers">kontenerach</link> tak jak <link linkend="number">liczby</link>. Łańcuchy są bardzo podobne do zmiennych. Największą różnicą jest to, że zamiast liczb zawierają tekst. Z tego powodu łańcuchy nie mogą być używane w <link linkend="math">wyrażeniach matematycznych</link> i <link linkend="questions">pytaniach</link>. Przykład użycia łańcuchów: <screen>
x = "Cześć "
imię = okno_wejścia "Podaj swoje imię..."
pisz x + imię + ", jak się masz?"
</screen> W pierwszej linii <userinput>x</userinput> jest ustawiane jako <quote>Cześć </quote>. W drugiej linii łańcuch <userinput>imię</userinput> jest ustawiany jako wyjście komendy <userinput>okno_wejścia</userinput>. W kolejnej linii program wypisuje kompozycję trzech linii na płótnie.</para>
<para>Program poprosi o podanie imienia. Po wprowadzeniu np. imienia <quote>Paweł</quote>, program wypisuje <quote>Cześć Paweł jak się masz?</quote>. Należy zauważyć, że plus (+) jest jedynym symbolem matematycznym używanym z łańcuchami.</para>
</sect2>
</sect1>

<sect1 id="math">
<title>Czy żółw zna matematykę?</title>
<para>Tak, &kturtle; zna matematykę. Potrafi dodawać (+), odejmować (-), mnożyć (*), a także dzielić (/). Oto przykład, który korzysta ze wszystkich tych działań: <screen>
a = 20 - 5
b = 15 * 2
c = 30 / 30
d = 1 + 1
pisz "a: "+a+", b: "+b+", c: "+c+", d: "+d 
</screen> Czy wiesz jakie wartości mają zmienne a, b, c oraz d? Proszę zauważyć <link linkend="assignment">przypisanie wartości zmiennej</link> za pomocą symbolu <userinput>=</userinput>.</para>
<para>Chcąc dokonać prostego obliczenia wpisujemy po prostu: <screen>pisz 2004-12
</screen></para>
<para>Teraz przykład z nawiasami: <screen>
pisz ( ( 20 - 5 ) * 2 / 30 ) + 1
</screen> Wyrażenia wewnątrz nawiasów obliczane są najpierw. W tym przykładzie, najpierw zostanie obliczone 20-5, później pomnożone 2, podzielone przez 30, i zostanie dodane 1(co daje 2).</para>
</sect1>

<sect1 id="questions">
<title>Zadawanie pytań, otrzymywanie odpowiedzi...</title>
<para><link linkend="if"><userinput>jeśli</userinput></link> i <link linkend="while"><userinput>dopóki</userinput></link> są <link linkend="controlling-execution">instrukcjami sterującymi</link> które będą omawiane w następnej sekcji. W tej sekcji używamy instrukcji <link linkend="if"><userinput>jeśli</userinput></link> by wyjaśnić zapytania.</para>
<sect2 id="q">
<title>Zapytania</title>
<para>Przykład prostego pytania: <screen>
x = 6
jeśli x &gt; 5 [
  pisz "cześć"
]
</screen> Pytaniem w tym przykładzie jest <userinput>x &gt; 5</userinput> . Jeżeli odpowiedź jest prawdziwa wykonywany jest kod w nawiasach. Zapytania są bardzo istotną częścią częścią programowania i są często używane z <link linkend="controlling-execution">instrukcjami sterującymi</link>, jak np. <link linkend="if"><userinput>jeśli</userinput></link>. Wszystkie liczby i <link linkend="variables">zmienne</link> (kontenery liczbowe) mogą być porównywane ze sobą przy pomocy zapytań.</para>
<para>Poniżej znajdują się wszystkie możliwe pytania: <table>
<title>Typy zapytań</title>
<tgroup cols="3">
<tbody>
<row>
<entry><userinput>a == b</userinput></entry>
<entry>równa się</entry>
<entry>odpowiedź jest <quote>prawdą</quote> gdy <userinput>a</userinput> równa się <userinput>b</userinput></entry>
</row>
<row>
<entry><userinput>a != b</userinput></entry>
<entry>nie równe</entry>
<entry>odpowiedź jest <quote>prawdą</quote> gdy <userinput>a</userinput> nie równa się <userinput>b</userinput></entry>
</row>
<row>
<entry><userinput>a &gt; b</userinput></entry>
<entry>większe niż</entry>
<entry>odpowiedź jest <quote>prawdą</quote> gdy <userinput>a</userinput> jest większe niż <userinput>b</userinput></entry>
</row>
<row>
<entry><userinput>a &lt; b</userinput></entry>
<entry>mniejsze niż</entry>
<entry>odpowiedź jest <quote>prawdą</quote> gdy <userinput>a</userinput> jest mniejsze niż <userinput>b</userinput></entry>
</row>
<row>
<entry><userinput>a &gt;= b</userinput></entry>
<entry>większe lub równe</entry>
<entry>odpowiedź jest <quote>prawdą</quote> gdy <userinput>a</userinput> jest większe lub równe <userinput>b</userinput></entry>
</row>
<row>
<entry><userinput>a &lt;= b</userinput></entry>
<entry>mniejsze lub równe</entry>
<entry>odpowiedź jest <quote>prawdą</quote> gdy <userinput>a</userinput> mniejsze lub równe <userinput>b</userinput></entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</table>
</para>
<para>W <link linkend="the-code-editor">edytorze kodu</link> pytania są <glossterm>podświetlone</glossterm> na kolor jasno niebieski.</para> 
</sect2>

<sect2 id="question-glue">
<title>Łączniki pytań</title>
<para>Wyrazy łączące pytania umożliwiają łączenie kilku małych pytań w jedno duże. <screen>
a = 1
b = 5
jeśli (a &lt; 5) i (b == 5) [
  pisz "cześć"
]
</screen> W tym przykładzie wyraz łączący <userinput>i</userinput> jest użyty do połączenia dwóch pytań (<userinput>a &lt; 5</userinput>, <userinput>b == 5</userinput>). Jeżeli po jednej stronie <userinput>i</userinput> odpowiedź będzie <quote>fałszywa</quote> odpowiedź na całe pytanie będzie <quote>fałszem</quote>, gdyż używając wyrazu <userinput>i</userinput> obie strony muszą być <quote>prawdziwe</quote> by całe pytanie było <quote>prawdą</quote>. Proszę nie zapominać o użyciu nawiasów wokół pytań!</para>

<para>Poniżej znajduje się schematyczne wytłumaczenie: <table>
<title>Wyrazy łączące pytania</title>
<tgroup cols="2">
<tbody>
<row>
<entry><userinput>i</userinput></entry>
<entry>By wyrażenie było prawdziwe obie strony muszą być prawdziwe</entry>
</row>
<row>
<entry><userinput>lub</userinput></entry>
<entry>By wyrażenie było prawdziwe, wystarczy by jedna strona była prawdziwa</entry>
</row>
<row>
<entry><userinput>nie</userinput></entry>
<entry>Wyjątkowy przypadek: działa jedynie z pytaniami! Zmienia prawdę na fałsz a fałsz na prawdę.</entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</table>
</para>
<para>W <link linkend="the-code-editor">edytorze kodu</link> wyrazy łączące pytania są <glossterm>podświetlone</glossterm> na purpurowo.</para>

<sect3 id="and">
<title>i</title>
<para>Gdy dwa pytania są połączone za pomocą <userinput>i</userinput>, obie strony <userinput>i</userinput> muszą być prawdziwe by wynik był prawdziwy. Na przykład: <screen>
a = 1
b = 5
jeśli ((a &lt; 10) i (b == 5)) i (a &lt; b) [
  pisz "cześć"
]
</screen> W tym przykładzie można zaobserwować pytanie zagnieżdżone w pytaniu.</para>
</sect3>

<sect3 id="or">
<title>lub</title>
<para>Gdy jedno z dwóch wyrażeń połączonych wyrazem <userinput>lub</userinput> jest prawdziwe wynik jest prawdziwy. Na przykład: <screen>
a = 1
b = 5
jeśli ((a &lt; 10) lub (b == 10)) lub (a == 0) [
  pisz "cześć"
]
</screen> W tym przykładzie można zaobserwować pytanie zagnieżdżone w pytaniu.</para>
</sect3>

<sect3 id="not">
<title>nie</title>
<para><userinput>nie</userinput> jest specjalnym wyrazem, gdyż odnosi się tylko do jednego wyrażenia. <userinput>nie</userinput> zamienia fałsz na prawdę a prawdę na fałsz. Na przykład: <screen>
a = 1
b = 5
jeśli nie ((a &lt; 10) i (b == 5)) [
  pisz "cześć"
] przeciwnie [
  pisz "nie cześć ;-)"
]
</screen> W tym przykładzie wyrażenie jest prawdziwe, ale <userinput>nie</userinput> zamienia je na fałszywe. Więc na końcu na<link linkend="the-canvas">płótnie</link><userinput>"nie cześć ;-)"</userinput>.</para>
</sect3>

</sect2>

</sect1>

<sect1 id="controlling-execution">
<title>Kontola wykonywania</title>
<para>Kontrolery wykonania umożliwiają użytkownikowi sterowanie wykonywaniem programu przez &mdash;.</para>
<para>Komendy kontrolujące wykonanie programu  <glossterm>podświetlone</glossterm> są na ciemnozielony kolor oraz mają pogrubioną czcionkę. Nawiasy kwadratowe używane są głównie z komendami kontrolującymi wykonanie i są <glossterm>podświetlone</glossterm> na jasno zielono.</para>

<sect2 id="wait">
<title>Zatrzymanie żółwia</title>
<para>Napisawszy jakiś program w &kturtle; można zauważyć, że żółw bardzo szybko wykonuje rysunki. Poniższa komenda zatrzymuje żółwia na określoną ilość czasu.</para>
  <variablelist>
    <varlistentry>
      <term>czekaj</term>
      <listitem><para><screen>czekaj X</screen>
<userinput>czekaj</userinput> zatrzymuje żółwia na X sekund. <screen>
powtórz 36 [
  naprzód 5
  obróć_w_prawo 10
  czekaj 0.5
]
</screen> Kod powoduje rysowanie okręgu, ale po każdym kroku żółw zatrzymuje się na pół sekundy. Daje to wrażenie poruszania się żółwia w zwolnionym tempie.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect2>

<sect2 id="if">
<title>Instrukcja "jeśli"</title>
  <variablelist>
    <varlistentry>
      <term>jeśli</term>
      <listitem><para><screen>jeśli <link linkend="questions">pytanie</link> [ ... ]</screen>
Kod umieszczony w nawiasach jest wykonywany jedynie wtedy gdy <userinput>jeśli</userinput> wartość <link linkend="questions">wyrażenia</link> jest <quote>prawdziwa</quote>. Więcej informacji na temat <link linkend="questions">wyrażeń</link> znaleźć można w <link linkend="questions">sekcji wyrażenia</link>. <screen>
x = 6
jeśli x &gt; 5 [
  pisz "x jest większe niż pięć!"
]
</screen> W pierwszej linijce <userinput>x</userinput> jest ustawiane jako 6. W drugiej linijce, znajduje się <link linkend="questions">pytanie</link> <userinput>x &gt; 5</userinput>. Jako, że wyrażenie to jest <quote>prawdziwe</quote> kontroler wykonania <userinput>jeśli</userinput> zezwala na wykonanie kodu w nawiasie.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect2>

<sect2 id="while">
<title>Pętla "dopóki"</title>
  <variablelist>
    <varlistentry>
      <term>dopóki</term>
      <listitem><para><screen>dopóki <link linkend="questions">wyrażenie</link> [ ... ]</screen>
Wyrażenie sterujące <userinput>dopóki</userinput> jest podobne do <link linkend="if"><userinput>jeśli</userinput></link>. Różnica polega na tym, że <userinput>dopóki</userinput> powtarza wykonywanie kodu między nawiasami dopóki wartość <link linkend="questions">wyrażenia</link> nie będzie <quote>fałszywa</quote>. <screen>
x = 1
dopóki x &lt; 5 [
  naprzód 10
  czekaj 1
  x = x + 1
]
</screen> W pierwszej linii zmienna <userinput>x</userinput> ustawiana jest na 1. W drugiej linii znajduje się <link linkend="questions">wyrażenie</link> <userinput>x &lt; 5</userinput>. Jako, że wyrażenie to jest <quote>prawdziwe</quote> wyrażenie sterujące <userinput>dopóki</userinput> rozpoczyna wykonywanie kodu między nawiasami dopóki wartość <link linkend="questions">wyrażenia</link> nie będzie <quote>fałszywa</quote>. W tym przypadku kod w nawiasie zostanie wykonany 4 razy, gdyż po każdym wykonaniu piątej linii <userinput>x</userinput> wzrasta o 1.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect2>

<sect2 id="else">
<title>Jeżeli nie, innymi słowami: "przeciwnie"</title>
  <variablelist>
    <varlistentry>
      <term>przeciwnie</term>
      <listitem><para><screen>jeśli wyrażenie [ ... ] przeciwnie [ ... ]</screen>
<userinput>przeciwnie</userinput> może być użyte w dodatku do wyrażenia sterującego <link linkend="if"><userinput>jeśli</userinput></link>. Kod pomiędzy nawiasami po <userinput>przeciwnie</userinput> zostanie tylko wtedy gdy wartość <link linkend="questions">wyrażenia</link> jest <quote>fałszywa</quote>. <screen>
zeruj
x = 4
jeśli x &gt; 5 [
  pisz "x jest większe niż pięć!"
] przeciwnie [
  pisz "x jest mniejsze niż 6!"
]
</screen> <link linkend="questions">Wyrażenie</link> sprawdza czy <userinput>x</userinput> jest większy niż 5. Ponieważ w pierwszej linijce <userinput>x</userinput> wynosi 4, wartość wyrażenia jest <quote>fałszywa</quote>. Oznacza to, że kod  w nawiasach po <userinput>przeciwnie</userinput> zostanie wykonany.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect2>

<sect2 id="for">
<title>Pętla "dla", pętla zliczająca</title>
  <variablelist>
    <varlistentry>
      <term>dla</term>
      <listitem><para><screen>dla <userinput>punkt początkowy</userinput> do <userinput>punkt końcowy</userinput> [ ... ]</screen>
Pętla <userinput>dla</userinput> jest <quote>pętlą zliczającą</quote>, &ie; zlicza za użytkownika. <screen>
dla x = 1 do 10 [
  pisz x * 7
  naprzód 15
]
</screen> Za każdym razem gdy kod w nawiasach jest wykonywany wartość zmiennej <userinput>x</userinput> zwiększa się o 1, dopóki zmienna <userinput>x</userinput> nie osiągnie wartości 10. Kod w nawiasach wypisuje wartość zmiennej <userinput>x</userinput> pomnożonej przez 7. Po wykonaniu programu na płótnie będzie można zobaczyć tabele wielokrotności liczby 7.</para></listitem>
    </varlistentry>
  </variablelist>
</sect2>

</sect1>


<sect1 id="learn">
<title>Tworzenie własnych komend za pomocą <quote>nauczyciela</quote></title>
<para><userinput>nauczyciel</userinput> jest specjalną komendą, służącą do tworzenia własnych komend. Utworzone komendy mogą przyjmować argumenty <glossterm linkend="input-output">wejściowe</glossterm> i zwracać <glossterm linkend="input-output">argumenty wyjściowe</glossterm>. Zobaczmy jak tworzone są nowe komendy: <screen>
poznaj okrąg x [
  powtórz 36 [
    naprzód x
    obróć_w_lewo 10
  ]
]
</screen> Nowa komenda zostanie nazwana <userinput>okrąg</userinput>. <userinput>okrąg</userinput> oczekuje jednego <glossterm linkend="input-output">argumentu wejściowego</glossterm>, liczby określającej rozmiar okręgu. <userinput>okrąg</userinput> nie zwraca żadnego <glossterm linkend="input-output">argumentu wyjściowego</glossterm>. Komenda <userinput>okrąg</userinput> może być teraz używana jak normalna komenda w reszcie kodu. Oto przykład: <screen>poznaj okrąg X [
  powtórz 36 [ 
    naprzód X 
    obróć_w_lewo 10 
  ] 
] 

idź 30,30 
okrąg 20

idź 40,40 
okrąg 50  
</screen>
</para>
<para>W następnym przykładzie tworzona jest komenda zwracająca wartość. <screen>
zeruj

poznaj pomnóżPrzezSiebie n [
  r = n * 1
  r = n * n
  powrót r
]
i = okno_wejścia "Proszę wprowadzić liczbę i wcisnąć Enter"
pisz i + " pomnożone przez siebie daje: " + pomnóżPrzezSiebie i
</screen> W przykładzie tworzona jest komenda <userinput>pomnóżPrzezSiebie</userinput>. Argument wejściowy komendy jest mnożony przez siebie i zwracany, za pomocą komendy <anchor id="return"/><userinput>powrót</userinput>. Komenda <userinput>powrót</userinput> umożliwia zwrócenie wartość z utworzonej własnej funkcji. </para>
</sect1>

</chapter>